Μια από τις σημαντικότερες πηγές αναφορών ροδιακής μυθολογίας είναι το έπος της Ιλιάδας. Όπως είναι γνωστό, η Ιλιάδα γράφτηκε από τον Όμηρο τον 8ο αιώνα π.Χ. και περιγράφει τα συναρπαστικά γεγονότα του 10ου και τελευταίου έτους του Τρωικού Πολέμου.
Στην πρώτη ραψωδία ο Όμηρος περιγράφει τη σύγκρουση του Αγαμέμνονα με τον Αχιλλέα. Αιτία της σύγκρουσης ήταν η άρνηση του τελευταίου να συνεχίσει τον πόλεμο, μετά τη διαφωνία του με τον Μυκηναίο διοικητή στρατηγό, για τη διανομή των λαφύρων από τις μάχες.
Στη δεύτερη ραψωδία αναφέρεται η εμπλοκή των θεών σε ανθρώπινες συγκρούσεις. Στη συνέχεια δίνει έναν πλήρη κατάλογο των στρατών που συμμετείχαν στον πόλεμο και από τις δύο πλευρές: τους Αχαιούς, τους Τρώες και τους συμμάχους τους.
Σε αυτό το σημείο, κάτι που λίγοι γνωρίζουν για τη Ρόδο, ο Όμηρος κάνει μια αναφορά στον βασιλιά της Τληπόλεμο.
Η πρώτη αναφορά στη ροδιακή μυθολογία γίνεται στον στίχο Β653 της Ιλιάδας. Ο Όμηρος μας λέει ότι στον Τρωικό πόλεμο ο Τληπόλεμος από τη Ρόδο συμμετείχε με εννέα πλοία και ο Νηρέας από τη Σύμη με άλλα τρία. Η αναφορά της Ρόδου στην Ιλιάδα φαίνεται μάλλον σύντομη, αλλά ευτυχώς άλλοι αρχαίοι συγγραφείς καλύπτουν τα κενά της ομηρικής αφήγησης. Καθένας από αυτούς καταθέτει μερικές ακόμη λεπτομέρειες σχετικά με την καταγωγή του Τληπόλεμου. Όπως και τα κατορθώματά του και τη σχέση του με το νησί του ήλιου.
Ο βασιλιάς Τληπόλεμος είναι ένας από τους πιο βασικούς χαρακτήρες στη ροδιακή Μυθολογία. Το όνομα του σημαίνει «ο γενναίος στον πόλεμο» και ο Όμηρος τον αναγνωρίζει ως γιο του Ηρακλή και της Αστυόχης.
Μετά την άνοδο του Ηρακλή στον Όλυμπο, οι συγγενείς του, οι Ηρακλείδες, εγκαταστάθηκαν ως επί το πλείστον στον Τρικόρυθο του Μαραθώνα στην Αττική. Όλοι εκτός από τον Λικύμνιο, αδελφό της Αλκμήνης που ήταν μητέρα του Ηρακλή. Ο Λικύμνιος κατέφυγε στο Άργος με τους γιους του και τον Τληπόλεμο. Κάποτε, ο Τληπόλεμος μάλωσε με τον Λικύμνιο και τον σκότωσε. Ο φόνος του ηλικιωμένου θείου του Ηρακλή εξόργισε τους υπόλοιπους Ηρακλείδες κι έκανε τον Τληπόλεμο να φύγει από το Άργος. Ζήτησε λοιπόν χρησμό από τον Απόλλωνα για να δει τι πρέπει να κάνει και να σώσει τη ζωή του. Ο χρησμός του είπε να επιβιβαστεί σε ένα πλοίο με τη γυναίκα του την Πολύξω και τους φίλους του και να φύγει μακριά. Το πλοίο κατέληξε στο νησί της Ρόδου όπου οι ντόπιοι τον υποδέχτηκαν και τον έκαναν βασιλιά τους. Ο Τληπόλεμος χώρισε το νησί σε τρία μέρη, ιδρύοντας τρεις πόλεις-κράτη: την Κάμειρο, την Ιαλυσό και τη Λίνδο…
Όταν οι Αχαιοί αποβιβάστηκαν στις ακτές της Τροίας, ένας από τους φερόμενους γιούς του Δία, ο Σαρπηδόνας τάχθηκε στο πλευρό του Πρίαμου, του βασιλιά της Τροίας. Ο Σαρπηδόνας αποδείχθηκε ένας από τους σπουδαιότερους Τρώες πολεμιστές.
Ο Τληπόλεμος και ο Σαρπηδόνας βρέθηκαν αντιμέτωποι στο πεδίο της μάχης. Αρχικά αντάλλαξαν ύβρεις κι αμέσως μετά, άρχισαν τη μονομαχία. Ο Τληπόλεμος χτύπησε πρώτα τον Σαρπηδόνα με το δόρυ στον αριστερό μηρό και τον τρύπησε μέχρι το κόκκαλο. Ωστόσο, σχεδόν ταυτόχρονα, ο Σαρπηδόνας τρύπησε τον Τληπόλεμο στο λαιμό με το δικό του δόρυ με αποτέλεσμα ο βασιλιάς της Ρόδου να πέσει νεκρός. Οι σύντροφοι του Ρόδιου βασιλιά έθαψαν το σώμα του με όλες τις τιμές κι όταν τελείωσε ο πόλεμος, μετέφεραν τα οστά του στη Ρόδο όπου τα τοποθέτησαν μέσα σε έναν τάφο που έχτισαν προς τιμήν του.
Το θάνατο του Τληπόλεμου, εκδικήθηκε ο σύντροφος του Αχιλλέα, Πάτροκλος. Λόγω της σύγκρουσής του με τον Αγαμέμνονα, ο αρχηγός των Μυρμιδόνων αρνούνταν πεισματικά να συνεχίσει το πόλεμο. Ο Πάτροκλος θέλοντας να εκδικηθεί το θάνατο του Τληπόλεμου και να ανυψώσει το ηθικό των Ελλήνων πολεμιστών αποφάσισε να φορέσει την πανοπλία του Αχιλλέα. Ο Σαρπηδόνας νομίζοντας ότι ήταν ο Αχιλλέας τον κάλεσε σε μονομαχία. Οι δύο πολεμιστές κατέβηκαν από τα άρματά τους και πέταξαν τα δόρατά τους ο ένας στον άλλο. Το δόρυ του Πάτροκλου σκότωσε έναν βοηθό του Σαρπηδόνα, ενώ το δόρυ του βασιλιά της Λυκίας χτύπησε ένα από τα άλογα του αντιπάλου του. Στη συνέχεια, οι δύο μαχητές πλησίασαν ο ένας τον άλλον. Ο Σαρπηδών αστόχησε για δεύτερη φορά, ενώ την επόμενη στιγμή δέχτηκε θανατηφόρο χτύπημα στο στήθος από τον Πάτροκλο.
Ο Παυσανίας, υπήρξε ένας από τους πιο γνωστούς γεωγράφους του 2ου αιώνα π.Χ. Διέσχισε το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας και απαρίθμησε συστηματικά στα κείμενα του όλα τα αξιοθέατα της εποχής του. Συμπληρωματικά, μ αυτές τις καταγραφές του διέσωσε τους μύθους και τις ιστορίες που τα συνόδευαν.
Στο τρίτο του βιβλίο, ”Οδηγός για την Ελλάδα” που ονομάζεται Λακωνία, κάνει μια αναφορά στη Ροδιακή μυθολογία. Αναφέρει τη Πολυξώ, τη χήρα του Τληπόλεμου, η οποία καταγόταν από το Άργος και ακολούθησε τον άντρα της στη Ρόδο. Όταν ο θάνατος του Τληπόλεμου στην Τροία έγινε ευρέως γνωστός, η Πολυξώ έπαψε τον Βούτη από αντιβασιλέα του Ροδιακού βασιλείου και κράτησε τον θρόνο για τον εαυτό της. Αυτή και ο Τληπόλεμος είχαν έναν γιο, αλλά το όνομά του δεν έχει διασωθεί σε κανένα από τα αρχαία συγγράματα που έχουμε στη κατοχή μας.
Η Πολυξώ μισούσε την ‘‘Ωραία” Ελένη βαθύτατα γιατί την θεωρούσε υπεύθυνη για τον Τρωικό πόλεμο και τον θάνατο του συζύγου της. Έτσι, σύμφωνα με τη ”Στρατηγική του Πολυαίνου”, στο ταξίδι προς τη Σπάρτη, η Ελένη και ο Μενέλαος αναγκάστηκαν να εγκλωβιστούν στο νησί της Ρόδου λόγω της θαλασσοταραχής και φουρτουνιασμένης θάλασσας. Όταν αυτό έγινε γνωστό, η βασίλισσα Πολυξώ έστειλε ένα θυμωμένο πλήθος Ροδίων να επιτεθεί στο πλοίο για να σκοτώσει την Ελένη. Όμως ο Μενέλαος έντυσε μια όμορφη γυναίκα υπηρέτρια με τα ρούχα και τα κοσμήματα της Ελένης. Το κόλπο πέτυχε και έτσι ο θυμωμένος όχλος σκότωσε την υπηρέτρια αντί για την Ελένη.
Στον ‘‘Οδηγό της Ελλάδας” του Παυσανία υπάρχει μια άλλη εκδοχή του ίδιου μύθου. Σύμφωνα μ αυτην, κατά την επιστροφή του Μενέλαου και της Ελένης στη Σπάρτη, ο Μενέλαος πέθανε. Τότε ο Νικόστρατος και ο Μεγαπένθης, οι δύο νόθος γιοι του Μενέλαου από σκλάβες, έδιωξαν την Ελένη από τη Σπάρτη. Εκείνη πήρε ένα πλοίο και έπλευσε στη Ρόδο νομίζοντας ότι θα έβρισκε φιλοξενία στο παλάτι της παλιάς της φίλης, Πολυξού. Όμως, στη πραγματικότητα η βασίλισσα της Ρόδου διακατεχόταν από ένα βαθύ μίσος προς την Ελένη. Κι αυτό επειδή την θεωρούσε υπεύθυνη για τον Τρωικό πόλεμο και τον θάνατο του συζύγου της.
Όταν λοιπόν η Ελένη μπήκε στο μπάνιο, η Πολύξω έστειλε τους υπηρέτες της μεταμφιεσμένους σε Ερυνίες οι οποίοι άρπαξαν τη γυμνή βασίλισσα της Σπάρτης και την κρέμασαν από ένα δέντρο. Σύμφωνα με τον Παυσανία, πολλά χρόνια αργότερα από εκείνο το περιστατικό, οι Ρόδιοι τίμησαν την άτυχη βασίλισσα της Σπάρτης χτίζοντας ένα ιερό αφιερωμένο στην Δενδρίτιδα Ελένη (Ελένη των Δέντρων).
Άλλη μια αναφορά στη ροδιακή μυθολογία, περιλαμβάνεται στα Σχόλια στον Λυκόφρονα, του βυζαντινολόγου Ιωάννη Τζέτση. Αυτός δεν αναφέρει τη χήρα του Τληπόλεμου ως Πολυξώ αλλά ως Φιλοζώη.
Όταν οι Ρόδιοι πολεμιστές επέστρεψαν από την Τροία κουβαλώντας τα οστά του Τληπόλεμου, η Φιλοζώη τα έθαψε σε ένα λαμπερό μνημείο και ίδρυσε τα «Τληπόλεμα». Ταφικές αθλητικές εκδηλώσεις για αγόρια και άνδρες οι νικητές των οποίων τιμόντουσαν με στέφανα λεύκας. Φαίνεται ότι η λεύκα που στα αρχαία ελληνικά ονομαζόταν «αχερόις» και «αίγειρος» συνδέθηκε με τη λατρεία του θεού Ήλιου προστάτη της Ρόδου.
Ο Φαέθων, ο γιος του θεού Ήλιου, αποφάσισε μια μέρα να οδηγήσει το άρμα του πατέρα του. Στη πορεία όμως ξαφνιάστηκε από τον αστερισμό του Σκορπιού και έχασε την πορεία του. Ως αποτέλεσμα είχε να πλησιάσει πολύ τη Γη προκαλώντας δασικές πυρκαγιές και ξήρανση ποταμών. Τότε ο Δίας αναγκάστηκε να ανατινάξει τον αδέξιο Φαέθωνα για να αποτρέψει μια ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή. Το σώμα του Φαέθωνα έπεσε στον Ηριδανο ποταμό όπου το βρήκαν οι αδερφές του Ηλιάδες και έκλαψαν πάνω του. Οι θεοί τους λυπήθηκαν, τα μεταμόρφωσαν σε λαϊκά δέντρα και τα δάκρυά τους έγιναν κεχριμπαρένιες χάντρες. Έτσι, όταν οι νικητές των διαγωνισμών «Τληπολεμεία» στεφανώνονταν με κλαδιά λεύκας, αγιάζονταν συμβολικά με το ιερό δέντρο του θεού Ήλιου.
Αυτές είναι οι γνωστότερες αναφορές από τις ελάχιστες διαθέσιμες πηγές για τη ροδιακή μυθολογία. Ενδιαφέρουσες είναι επίσης και κάποιες άλλες στην Ιλιάδα που αναφέρουν το νησί της Σύμης και συγκεκριμένα στο βασιλιά του, Νηρέα.
Το όνομά του προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «νίσομαι» που σημαίνει «φεύγω, ταξιδεύω, επιστρέφω». Όπως φανερώνει και το όνομά του ο μυθικός Νηρέας, ως γνήσιος Συμιακός, ήταν ναύτης και ταξιδιώτης .
Ο Νηρέας από τη Σύμη ήταν ένας πολύ όμορφος νέος, ο πιο όμορφος μετά τον Αχιλλέα. Ωστόσο, είχε ταπεινή καταγωγή. Δεν ήταν αριστοκράτης όπως οι περισσότεροι πρίγκιπες των Αχαιών. Ωστόσο, ήταν ο βασιλιάς της Σύμης, γιος του Χαρώπου και της νύμφης Αγλαΐας. Ήταν επίσης ένας από τους πολλούς μνηστήρες της Ελένης. Αυτό ήταν που τον ανάγκασε να συμμετάσχει στον Τρωικό πόλεμο με τρία σκάφη με πολεμιστές από το νησί.
Στην Τροία ο Νηρέας πολέμησε μαζί με τον Αχιλλέα. Επίσης συμμετείχε σε μονομαχία εναντίον του Τήλεφου και σκότωσε τη γυναίκα του την Ιερά που πολεμούσε σαν άντρας. Τον σκότωσε όμως ο Ευρύπυλος, ο γιος του Τήλεφου και ανιψιός του Πριάμου. Εκτός από τον Όμηρο, ο όμορφος βασιλιάς της Σύμης, αναφέρεται από τον Διόδωρο Σικελό και άλλους αρχαίους συγγραφείς.
Πηγή:
Marios Verettas, 2017, The Mythology of Rhodes, EDITIONS VERETTA
Σας αρέσει η Ροδιακή Μυθολογία? Νομίζετε ότι θα ήταν ενδιαφέρον άρθρο και για τους φίλους σας?Αν ναι, κοινοποιήστε το στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σας και εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε κι άλλα άρθρα σαν και αυτό.
